دستاوردی دیگر از دانش‌بنیان‌های کشور؛
ساخت دستگاه آب‌شیرین‌کن قابل‌حمل برای مناطق محروم
به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش سبحان، یکی از مشکلات حال حاضر برخی مناطق کمتر برخوردار کشور از جمله بخش هایی از مناطق و روستاهای استان های سیستان و بلوچستان، خوزستان، کرمان، بوشهر، هرمزگان و حتی خراسان جنوبی کمبود دسترسی به آب شرب سالم و بهداشتی است؛ مشکلی حیاتی که هر از گاهی نیز اعتراض و گله‌مندی ساکنین این مناطق از کشورمان را به دنبال داشته است.
بر اساس گزارش ها این مساله تنها مختص ایران نیست و برای برخی مناطق دیگر دنیا نیز به دلایل مختلف جغرافیایی و آب و هوایی از جمله کاهش نزولات آسمانی، خشکی زمین و بروز خشکسالی و در مجموع فقر منابع آبی، برخورداری از آب سالم و بهداشتی یک رویا محسوب می شود.
طبق آمار هم اکنون بیش از دو میلیارد نفر در دنیا به آب سالم و بهداشتی برای آشامیدن دسترسی ندارند و در ایران نیز گفته می شود شماری از روستانشینان به دلایل مختلف از آب سالم و بهداشتی برخوردار نیستند؛ معضلی جدی که به گفته مسعود محمدی از مدیران مجموعه دانش بنیان بنیان دانش پژوهان به عنوان یک موسسه فعال و نوآور در زمینه فناوری های آب، به هیچ عنوان ارتباطی با کم آبی کشور ندارد و با مدیریت بهینه و صحیح و استفاده از فناوری های آب‌شیرین‌کن و البته مقرون به صرفه به راحتی قابل رفع است.
به گفته وی، این موسسه تاکنون پروژه های متعدد و موفقی را در مقیاس بزرگ در زمینه آب شیرین‌کن‌های حرارتی، نمک زدایی و سیستم‌های پساب در مناطق مختلف کشور از جمله جزایر نفتی و حتی مناطق محروم طراحی و راه اندازی کرده است.
محمدی که با خبرنگار گروه علم و آموزش سبحان سخن می گفت، اظهار داشت: در طول چندین سال کار در حوزه آب، موضوعی که در مورد آن مطمئن شدیم این است که تامین آب شرب برای مصرف خوراکی در هیچ کجای کشور غیرممکن نیست، آب هست اما کم است اما همین میزان هم برای آب شرب کفایت می کند چراکه مصرف آب شرب در مقایسه با آب کشاورزی و بخش صنعت درصد بالایی ندارد.
اگر در شهرها مصرف آب شرب بالاست، به دلیل آن است که این آب تنها برای شرب مصرف نمی شود، بلکه بخش زیادی از این آب لوله کشی برای شست‌وشو، استحمام و حتی آبیاری فضای سبز و باغبانی استفاده می شود.
وی با تاکید بر اینکه، مصرف آب شرب در کشور می تواند از میزان بسیار پایینی برخوردار باشد، گفت: حتی درحال حاضر برای محروم ترین مناطق کشور نیز آب شرب قابل تامین است چراکه ما در برخی از مناطق خشک کشور که نه دارای منابع زیرزمینی و نه چاهی بوده است، تنها بواسطه یک «هوتَک» آب شرب منطقه را تامین کرده ایم.
هوتَک، در واقع گودال هایی هستند که یا به صورت طبیعی یا به شکل مصنوعی با استفاده از ابزار در دل زمین به وجود می آید و هدف از ساخت این گودال ها هدایت و جمع کردن آب حاصل از بارندگی برای آشامیدن و سایر نیازهای اهالی است. آب ذخیره شده در این هوتک ها علاوه بر کشاورزی و تامین آب آشامیدنی احشام، برای آشامیدن و سایر مصارف، خود اهالی این مناطق نیز قابل استفاده است.
این مدیر این موسسه می گوید: به نظرم خیلی باید بگردیم تا یک جایی از کشور را بدون آب بیابیم و بعید می دانم منطقه ای از ایران اصلا آب نداشته باشد؛ در همان بیابان های سسیتان و بلوچستان هم آب موجود است، حال ممکن است آلوده و نیازمند تصفیه باشد که با هزینه به صرفه و نه چندان زیادی می توان با استفاده از فناوری های آب، بحران تامین آب شرب سالم را به راحتی رفع کرد.
تولید دستگاه و سامانه‌های آب‌شیرین‌کن حرارتی و سیستم‌های پساب
موسسه بنیان دانش‌پژوهان از جمله موسسات دانش بنیان تولیدی نوع یک کشور مستقر در پارک فناوری پردیس است که در سال ۱۳۷۹ توسط اعضای گروه پژوهشی «باشگاه دانش‌پژوهان جوان» با هدف «سازماندهی نیروی ممتاز کشور» تأسیس شد. مجموعه ای نوآور که هم‌اکنون در زمینه «طراحی و مهندسی آب شیرین‌کن‌های غشایی (RO, UF, NF)، حرارتی (MED) و هیبرید»، دست‌یابی به دانش فنی «ترسیم نقشه راه تکنولوژی»، «تولید بومی نانوافزودنی کاهش مصرف سوخت» و بسیاری دیگر از فناوری‌های مدیریتی و تولیدی فعال است.
یکی از فعالیت های ویژه این موسسه با بیش از ۱۸ سال سابقه در زمینه طراحی، تامین و ساخت، اجرا، راه اندازی و بهره برداری از سیستم های پیشرفته و های تک آب شیرین کن و تصفیه آب، با استفاده از نیروی نخبه و متخصص و با اتکاء به دانش بومی است.
مدیر توسعه بازار این موسسه با بیان اینکه، این مجموعه دانش بنیان در زمینه طراحی، تولید و بهره برداری سیستم های آب شیرین کن، حرارتی و غشایی فعالیت دارد، افزود: با توجه به اینکه تولید آب شیرین یکی از زیرساخت های هر منطقه از جمله مناطق محروم و کم برخوردار کشور است، این موسسه می تواند در رفع این معضل بسیار موثر باشد.
محمدی در پاسخ به این سوال که بنیان دانش پژوهان تاکنون در زمینه تولید آب صنعتی و آب شیرین کن ها چه عملکردی داشته است، گفت: این گروه دانش بنیان در زمینه تولید آب صنعتی در مقیاس بزرگ و در مناطق صنعتی به خصوص نفتی همچون منطقه آزاد عسلویه اقداماتی داشته است. همچنین این مجموعه فناور کشورمان در زمینه طراحی، مشاوره و اجرای سیستم های آب شیرین کن های حرارتی در مقیاس بزرگ پروژه های موفقی را در مراکز پالایشگاهی و صنعتی مناطقی همچون بندرعباس، پارس جنوبی و جزایر قشم، خارک، لاوان، کیش و سیری اجرایی کرده است.
«بن آب» طرح مناسب رفع مشکل آب شرب مناطق محروم
بهانه صبحت ما با مدیر توسعه بازار این مجموعه دانش بنیان نه در خصوص اطلاع رسانی از اقدامات و طرح های بزرگ و کوچک صنعتی و بعضا ملی این مجموعه فناور با سابقه ۲۰ ساله که تعداد آنها به ۴۰ پروژه نیز می رسد، بلکه اطلاع رسانی از طرح و پیشنهاد این شرکت های‌تِک به منظور تامین آسان آب شرب مناطق کمتر برخوردار کشور است.
این فعال حوزه فناوری های «های‌تِک» و پیشرفته آب، از طرح بُن‌آب به عنوان یکی از طرح های این مجموعه دانش بنیان برای رفع مشکل آب شیرین مناطق کمتر برخوردار نام برد.
محمدی در توضیح این طرح گفت: در طرح بن‌آب، این موسسه یک دستگاه آب شیرین کن تولیدی خود را به صورت امانت در اختیار یک جوان مورد تایید بزرگان یک روستا قرار می دهد که پس از نصب دستگاه و آموزش های لازم به این فرد گواهینامه اپراتوری دستگاه آب شیرین کن داده می شود.
وی ادامه داد: این فرد اپراتور با مدیریت دستگاه آب شیرین کن که مخزن آن همچون دستگاه های پمب بنزین به نازل مجهز است، نسبت به فروش آب شیرین و بهداشتی و سالم اقدام می کند که این مهم هم برای جوانان روستایی اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقم به دنبال دارد و هم باعث درآمدزایی می شود و سرمایه شرکت نیز به مرور زمان بازخواهد گشت.
محمدی با بیان اینکه، در حال حاضر با راه اندازی آب شیرین کن در برخی مناطق کمتر برخوردار مردم آب را دبه ای یا به صورت بشکه و تانکر بسته به شرایط منطقه هر گالن ۲۰ لیتری را پنج هزار تومان و بیشتر خریداری می کنند، افزود: با آب شیرین کن هایی که ما تولید می کنیم هر ۲۰ لیتر را با قیمت ۳ هزار تومان به فروش می رسد و البته افرادی هم با واسطه گری همان ۲۰ لیتری را پنج هزار تومان به مصرف کننده می فروشند.
وی در خصوص قیمت دستگاه آب شیرین کن نیز با بیان اینکه، قیمت دستگاه به عوامل تاثیرگذار دیگری همچون ظرفیت آب، انرژی موجود، نزدیکی به منبع آب و دبی و آنالایز و حجم آب وابسته است، تصریح کرد: قیمت یک دستگاه آب شیرین کن از ۲۰۰ میلیون تومان به بالا است البته دستگاه های با قیمت کمتر از این هم می توان ساخت اما بعید است برای اپراتور سودآوری داشته و مقرون به صرفه باشد.
مدیر توسعه بازار مجموعه دانش بنیان دانش پژوهان در خصوص اشتغال غیرمستقیم دستگاه های آب‌شیرین‌کن در مناطق کمتر برخوردار کشور نیز گفت: در این مناطق یک مغازه‌دار روستا از اپراتور آب‌شیرین‌کن، آب شرب لیتری سه هزار تومان خریداری و در مغازه خود پنج هزار تومان می فروشد یا با تانکر و موتور آب شیرین را به سایر روستاهای مجاور منتقل و با درصدی قیمت بالاتر عرضه می کنند. این طرح در حال حاضر در مناطق مختلف در حال اجرا است.
چرا آب شرب مناطق کمتر برخوردار با لوله‌کشی تامین نمی‌شود؟
محمدی در پاسخ به این سوال که چرا تامین آب شرب سالم مناطق کمتر برخوردار با همکاری وزارت نیرو و مجموعه فناوری مانند این مجموعه به شکل لوله کشی انجام نمی شود، گفت: چنین برنامه‌ای داریم اما هنوز موفق به گرفتن تعهد خرید نشده‌ایم. علاوه بر این طرح هایی برای وزارت نیرو و مناسب آبفا آماده داریم.
وی در عین حال تاکید کرد: البته در حال حاضر مشکل اصلی برخی مناطق کم برخوردار کشور نبود آب شرب سالم است و دسترسی مردم به آب غیرشرب برای شست و شو وجود دارد و وزارت نیرو نیز درصد بالایی از مناطق را لوله کشی کرده و آب برای آنها تامین کرده اما به دلیل کمبود و محدودیت موجود آب این مناطق، تامین آب شرب به صورت لوله کشی برای آنها میسر نیست.
دستگاه آب‌شیرین‌کن قابل حمل برای مناطق محروم
مدیر توسعه بازار این مجموعه دانش بنیان در ادامه با تاکید بر اینکه، نصب و راه اندازی دستگاه های آب‌شیرین‌کن از هزینه بالایی برخوردار نیست که اعتراض مردم را به دنبال داشته باشد، گفت: ما بارها در ادوار گذشته به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت نیرو اعلام کرده ایم که این معضل به راحتی مثلا با استفاده از دستگاه های آب شیرین کن پرتابل یا قابل حمل قابل رفع است، منتهی متقاعد کردن مسوولان مقداری سخت است.
محمدی با ذکر خاطره ای افزود: یکی دو سال پیش واقعا وضعیت آب برخی مناطق آبادان بحرانی شده بود و تعدادی از مهندسان خوزستانی مجموعه از اینکه در مجموعه فناوری کار می کردند که به راحتی می تواند مشکل را رفع کند اما نمی توانند برای همشهری‌های خود کار بکنند، احساس خوبی نداشتند و به گفته خودشان نزد خانواده هایشان شرمنده بودند. در نهایت با راه اندازی یک پویش و کمک خیرین خوزستانی بودجه لازم برای تامین یک دستگاه آب‌شیرین‌کن قابل حمل برای مناطق حیاتی شهر مانند بیمارستان ها را تامین کردند.
وی افزود: پس از راه اندازی این دستگاه در آبادان و با سفارش آبفای این شهر، به همت یک اپراتور نیز دستگاه دوم آب‌شیرین‌کن قابل حمل برای ستاد بحران این شهر خریداری شد و هر جا در شهر مشکل آلودگی آب وجود داشت، با حمل این دستگاه به منطقه نسبت به تصفیه و سالم سازی آن اقدام می شود.
محمدی گفت: حتی ما طرح هایی داشتیم برای مناطقی مانند سیستان و بلوچستان که در پشت بام های خود تانکر دارند و می توانند آب را تا یک هفته ذخیره و نگهدای کنند؛ بنابراین استفاده از دستگاه های آب‌شیرین‌کن در این مناطق می تواند بسیار راهگشا باشد به طوری که مناطق و روستاهای مختلف طبق برنامه ریزی و بسته به تعداد دستگاه می توانند در روزهای خاصی از هفته از آب شیرین بهره مند شوند.
مناسب‌سازی پساب دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن برای کشاورزی و صنعت
این فعال حوزه فناوری های آب در ادامه با اشاره به ساخت دستگاه های آب‌شیرین‌کن گفت: ما آب شرب تولید می کنیم و اگر حمایت های لازم صورت پذیرد، به دلیل اینکه این دستگاه ها دارای پساب هستند که در چاه یا حوزچه های تبخیر دفع می شود، می توانیم این آب‌ها را هم برای زمین های کشاورزی و حتی بخش صنعت مناسب سازی کنیم.
محمدی افزود: این بدان معنی است که می توانیم آب های مختلف زیرزمینی موجود در منطقه یا چاه ها، هوتک ها، مرداب ها یا همان آب لوله کشی غیرشرب وزارت نیرو را که مختص شست و شو است، به آب مورد استفاده در کشاورزی و حتی آب شرب به صورت کاملا بهداشتی تبدیل کنیم.
هدیه آب‌شیرین‌کن توسط خیرین و غفلت از جنبه مهندسی کار
این فعال حوزه دانش بنیان با تاکید بر اینکه، یکی از شعارهای این مجموعه فناور یافتن راه حل های صحیح تامین آب شیرین و سالم برای مناطق کمتر برخوردار کشور است، یکی از اشتباهات رایج فعلی را خرید تعداد زیادی دستگاه آب شیرین کن توسط سازمان ها، خیرین و سلبریتی ها و اهدا به روستاهای مناطق محروم دانست.
محمدی در پاسخ به این سوال که ایراد این کار چیست این گونه توضیح داد: متاسفانه به علت غفلت از جنبه مهندسی کار و عدم استفاده صحیح، پس از مدتی دستگاه آب شیرین کن از کار می افتد و هزینه راه اندازی مجدد این دستگاه ها نزدیک به هزینه خرید مجدد و احداث آن است.
به اعتقاد وی، این دیدگاه صحیحی نیست که دستگاه های آب شیرین کن در مقیاس انبوه خریداری و هدیه شود بلکه آب شیرین کن باید متناسب هر سایت و منطقه ای و همچنین با توجه به فاکتورهایی همچون دبی و آنالیز آب، انرژی و فاصله آن از منابع آبی منطقه طراحی و احداث شود.
محمدی ادامه داد: همچنین اینکه سیستم پساب آب شیرین کن نیز باید مورد توجه قرار گیرد چراکه حتی پساب این دستگاه ها می تواند برای استفاده در صنایع نیازمند و البته زمین های کشاورزی آماده و مناسب سازی شود. به دلیل نبود اطلاعات تنها ذهنیت خیرین این بوده است که از یک دستگاه آب شیرین کن مثلا ۵۰ دستگاه خریده و به روستاها هدیه کنند در صورتی که استفاده و بهره برداری از این دستگاه ها نیازمند آموزش های صحیح است.
کاهش قیمت آب سالم و استهلاک دستگاه با شبکه‌سازی
این مدیر فعال در حوزه فناوری آب شیرین با تاکید بر اینکه، بحث شبکه سازی در حوزه آب‌شیرین‌کن ها بسیار مهم است، افزود: مدیریت و کنترل فقط یک دستگاه برای یک روستا کاری سخت است که مقرون به صرفه هم نیست. در حالی که با ایجاد شبکه و ارتباط بین دستگاه‌های یک منطقه، می توان آنها را حتی از تهران و با کمک اپراتورهای هر دستگاه مدیریت می کرد.
محمدی افزود: به عنوان مثال در سیستان و بلوچستان ۱۰ دستگاه آب شیرین کن راه اندازی می کنیم و آنها به صورت یک شبکه اپراتوری و مدیریت می شوند. این روش، کار را مقرون به صرفه خواهد کرد.
وی تاکید می کند: اگر سازمان ها، ارگان ها، خیرین و سلبریتی ها قصد دارند به تامین آب شرب سالم مناطق کمتر برخوردار کمک کنند باید به صورت یکپارچه و شبکه ای این کار انجام شود تا پشتیبانی و رصد کار نیز به شکل اصولی و دائمی باشد.
محمدی با اشاره به نصب و راه اندازی تعداد زیادی دستگاه آب شیرین کن از سوی نهادها، ارگان ها و خیرین در استان سیستان و بلوچستان گفت: متاسفانه بعد از یکی دو سال کار این دستگاه ها از کار افتاده است چراکه به عنوان مثال اگر یک جلبک یا یک زباله ای وارد یک دستگاه آب شیرین کن نصب شده در کنار دریا شود، این دستگاه را از کار خواهد انداخت اما اگر همین دستگاه شبکه ای رصد و مدیریت شود، از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری خواهد شد و عمر دستگاه حتی تا بیش از ۳۰ سال نیز افزایش خواهد یافت.
وی ادامه داد: یک نهاد یا خیرین می توانند این موضوع را به یک مجموعه فناور اعلام کرده تا کار برای آنها انجام شود. همانطور که در نمایشگاه اخیر آبادایران چندین خیر برای نذر، درخواست نصب دو آب شیرین کن در مناطق محروم دادند و درخواست داشتند که آب سالم در گالن های ۲۰ لیتری به صورت رایگان در اختیار ساکنان منطقه مورد نظر قرار گیرد.
محمدی با اشاره به خرید آب معدنی و توزیع آن در مناطق محروم از سوی برخی سازمان ها گفت: این سازمان ها و خیرین می توانند به جای خرید آب معدنی از تهران دستگاه آب شیرین کن خریداری کنند و در مناطق محروم نصب کنند که این علاوه بر اشتغالزایی افراد بومی قیمت نهایی آب راکه البته گاها کیفیت آن نیز از آب معدنی بالاتر است، کاهش داده و در صورت مدیریت شبکه ای نیز به صورت پایدار سال ها دستگاه آنها در منطقه برقرار و مفید به فایده خواهد ماند.
