خیال‌پردازی برای ائمه در داستان‌نویسی کودک جایز نیست
به گزارش سبحان از روابط‌عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، نشست معرفی و نقد کتاب «داستان یک مرد» اثر مجید ملامحمدی از سلسله نشست‌های فرهنگی خانه کتاب و ادبیات ایران با عنوان «تکیه کتاب» دوشنبه (۱۶ مرداد ماه ۱۴۰۲) با حضور نویسنده و محمود پوروهاب در سرای اهل قلم برگزار شد.
به‌روز بودن نویسنده لازمه نوشتن برای کودکان و نوجوانان
در ابتدای این نشست ملامحمدی با اشاره به اینکه عمده تالیفاتش آثار دینی است، گفت: از همان روزهای نخستین فعالیتم، همه وقتم را صرف آموزش سبک زندگی اسلامی، قصه‌های اسلامی و شناخت معصومین(ع) کردم و به طور کل در حوزه آموزش دینی دغدغه دارم و به نظرم جامعه نیاز به منابع و مکتوبات مختلف و متنوع در موضوعات مختلف دینی دارد.
وی افزود: از اوایل دهه ۷۰ در حوزه‌های کتاب و نشریات کودک و نوجوان فعالیت دارم و طی این مدت همیشه علایق و سلایق بچه‌ها را می‌دیدم و خواسته آنها را فهم می‌کردم. بر این اساس حدود ۱۰ سال پیش به این نتیجه رسیدم که باید قصه‌های کربلا را بنویسم. این میان شخصیت حبیب بن مظاهر برایم بسیار جذاب و جالب بود چراکه ماجرایی مرتبط با نام و شخصیت ایشان، به یکی از اجدادم در زمان محمدشاه قاجار بستگی پیدا می‌کند؛ در انتهای کتاب «داستان یک مرد» به این موضوع اشاره کرده‌ام. در این ماجرا محمدشاه قاجار سفری به کربلا دارد و طی سفر خود از منطقه اشتهارد، سرزمین پدری من عبور می‌کند؛ محمدشاه عهد می‌بندد که سر مزار حبیب برود و تکیه‌ای بسازد و آن تکیه را در اشتهارد بنا می‌کند و ادامه ماجرا.
ملامحمدی در بخش دیگری از سخنان خود به سیر مطالعاتی و پژوهشی خود برای نگارش رمان تاریخی «داستان یک مرد» اشاره کرد و ادامه داد: بجز منابع مربوط به تاریخ کربلا، مقتل‌های عربی و فارسی بسیاری را هم خواندم. متأسفانه تعدادی از نویسندگان برای نوشتن محتوای دینی، آثار دست‌چندم نویسندگان دیگر را می‌خوانند و از همین مطالعات، کتاب خود را می‌نویسند یا برای نگارش از فضای مجازی کمک می‌گیرند. گاهی اوقات فضای مجازی هم اطلاعات غلط در اختیار مخاطبان می‌گذارد. بنابراین استفاده از منابع درست بسیار حائز اهمیت است.
فضاسازی و خیال‌پردازی برای اشخاصی مانند حبیب بن مظاهر ایرادی ندارد و نویسنده باید سعی کند با قلمی به‌روز و همراه با خیال‌پردازی و شخصیت‌پردازی بنویسد؛ ولی درباره معصومین(ع) چنین کاری جایز نیست
وی همچنین به ضرورت به‌روز بودن نویسنده‌های کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: مذهب و تفکر دینی میان خانواده‌ها و فرزندانشان نمود پررنگی دارد. ما به اهل بیت (ع) منتسب هستیم و به مذهب شیعه تعلق داریم و این انتساب ضرورت مراجعه مستمر به سیره ائمه را عیان می‌کند و این مراجعه هم باید از کودکی باشد.
ملامحمدی درباره سختی کار نویسندگان راوی وقایع و رویدادهای تاریخی نیز چنین توضیح داد: از گذشته به این فکر می‌کردیم چگونه باید داستان را روایت کرد تا به موازات فضای مجازی، منابع مکتوب هم برای نوجوان امروزی جذاب باشد؟ این امر کار سختی است و به همین دلیل لازم است منِ نویسنده به‌روز باشم و از نسل جدید عقب نمانم. نویسنده‌ای که اثر تاریخی می‌نویسد باید در تاریخ تفحص کند. این سختی کار برای من که دغدغه ارائه سخن بدون تغییرِ امام حسین(ع) را دارم دو چندان می‌شود.
وی افزود: بهرحال کتاب‌ها و منابعی که در این دوران منتشر می‌شوند، برای آیندگان نیز منبع خواهند بود، بنابراین ضرورت دارد و مهم است که اگر از سخن ائمه در روایت داستانی استفاده می‌کنیم، بدون تغییر باشد. فضاسازی و خیال‌پردازی برای اشخاصی مانند حبیب بن مظاهر ایرادی ندارد و نویسنده باید سعی کند با قلمی به‌روز و همراه با خیال‌پردازی و شخصیت‌پردازی بنویسد؛ ولی درباره معصومین(ع) چنین کاری جایز نیست.
بخش عظیمی از سختی کار مربوط به استخراج منابع است
نویسنده رمان «داستان یک مرد» ادامه داد: بخش عظیمی از سختی کار مربوط به استخراج منابع است. نویسنده بعد از استخراج منابع و با توجه به آن داستان را می‌نویسد؛ اما اینکه این زبان را به چه شکلی ارائه دهد، نیاز به فکر زیادی دارد و نویسنده باید مخاطبش را بشناسد. وقتی قرار است به‌روز باشیم و به‌روز بنویسیم، می‌طلبد که آن چیزی را ارائه کنیم که بچه‌ها می‌خواهند. کتاب «داستان یک مرد» چون رمانی تاریخی است، خیلی درگیر به‌روز بودن نبوده و تنها با زبانی روان، یک واقعه تاریخی را بیان می‌کند.
مجید ملامحمدی در پایان گفت: نویسندگان ایرانی آثار بسیار مناسبی نوشته‌اند. من به بسیاری از کشورهای عربی سفر کرده و با ادبیات دینی معاصرشان آشنا هستم و بسیاری از متون آنها را نیز مطالعه کرده‌ام. در یک همسنجی کلی باید بگویم که آثار نویسندگان ایرانی بسیار ارزشمندتر و فاخرتر است؛ هم تصویرگران و هم نویسندگان و شاعران ایرانی نخبه هستند. خواسته من این است که آثار ایرانی ترجمه شود؛ حیف است که این گنجینه ترجمه نشده و حداقل کشورهای جهان اسلام با آنها آشنا نشوند. ضرورت دارد که چنین آثار خوبی به دست تمام مردم مسلمان جهان برسد. بهترین کار ترجمه است. از طرفی کتاب‌های ترجمه‌شده زیادی داریم که کار خوبی نیستند و از یک سو نیز کتاب‌های بسیار خوبی داریم که ترجمه نمی‌شوند.
نویسنده باید برای استخراج اطلاعات درست، دقت بسیاری به خرج دهد
محمود پوروهاب نیز در بخش دیگر این نشست گفت: نوشتن یک کتاب تاریخی برای نویسنده سخت است؛ چرا که باید تحقیق کند، تاریخ بخواند، اعتبار سندها را ببیند و... حتی گاهی اوقات در منابع معتبر هم مطالب ضد و نقیض پیدا می‌شود، بنابراین نویسنده باید برای استخراج اطلاعات درست، دقت بسیاری به خرج دهد. خوشبختانه به دلیل تسلط به زبان عربی، ملامحمدی منابع درست را می‌شناسد و توانسته در این سال‌های متمادی فعالیت موفق باشد.
وی افزود: کتاب «داستان یک مرد» داستان بلندی است که فرم، شخصیت‌پردازی و ساختار خوبی دارد. ما به اثری می‌گوییم داستان که در آن جزئی‌نگری، شخصیت‌پردازی، فضاسازی و... به خوبی انجام شده باشد. می‌دانیم که آثار تاریخی مهمولا این خصوصیات را ندارند، اما ملامحمدی در این کتاب از شکل و ساختار خوبی استفاده کرده و فضاسازی مناسبی داشته است. ضربآهنگ داستان تند است و همواره به همین شیوه هم پیش می‌رود. نویسنده در این اثر با استفاده از متن هنری و احساسی توانسته مخاطب را با خود همراه کند.
پوروهاب در پایان گفت: ملامحمدی قلم بسیار روانی دارد و کسی که کتاب را می‌خواند، تصور می‌کند، اثر خیلی راحت نوشته شده و نوشتن کار آسانی است؛ ولی درواقع برعکس است. نویسنده می‌داند چه کلماتی را در چه جایی به کار ببرد که مخاطب احساس صمیمیت کند. کتاب او تنها برای نوجوانان نیست، بلکه عامه مخاطبان نیز می‌توانند از آن بهره ببرند.
