جشنواره رسانه؛
تفکیک خبرنگاران از خبرنگارنماها
به گزارش سبحان ، تغییر و تحولات در نظام مطبوعاتی و رسانه‌ای کشور در ۱۰ سال گذشته بسیار بی‌سابقه بوده و مرجعیت رسانه‌ای در این دوره زمانی تغییر و تحولات جدی داشته است. دوره زمانی که چه در ایران و چه در رسانه‌های جهان نمی‌توان آن را با هیچ دوره دیگری قیاس کرد. به گونه‌ای که می‌توان گفت در ۱۰ سال اخیر بسیاری از روزنامه‌ها، نشریات و حتی رسانه‌های برخط که ۱۰ سال قبل روی قله و اوج خود ایستاده بودند؛ بنا به دلایل مختلف از جمله عدم تطبیق با تغییر و تحولات رسانه‌ای از بین رفتند و یا چنان منزوی شدند که وجود و عدم وجود آنها در دنیای رسانه بی‌اهمیت شد. درست در دوران این تغییر و تحولات بسیار مهم که به شکل بنیادینی سر و شکل رسانه و مدل مصرف آن را در جامعه ایرانی و جهانی تغییر داد؛ جشنواره مطبوعات و به دنبال آن نمایشگاه مطبوعات که یکی از مهم‌ترین رویدادها و سنجه‌های رسانه‌ای کشور بودند حذف شدند. حذفی که حالا می‌توان بعد از ۱۰ سال گفت آسیب آن را رسانه‌های رسمی و خبرنگاران اصیل و تربیت شده در این رسانه‌ها دیدند تا خستگی بیشتری بر تن اصحاب رسانه و مطبوعات بماند.
برگزاری بیست و یکمین جشنواره مطبوعات و رسانه‌های کشور که اختتامیه آن عصر سه شنبه ۱۷ مرداد مصادف با روز خبرنگار برگزار می‌شود بهانه‌ای است تا بررسی کنیم چرا برگزاری این جشنواره بعد از ۱۰ سال اتفاق مبارکی است و این وقفه طولانی چه آسیب‌هایی بر پیکره مطبوعاتی داشته است؟
بازگشت امید به جامعه خبری کشور و به رسمیت شناخته شدن خبرنگاران
سال‌هاست فعالان اصلی حوزه خبر یعنی خبرنگاران که به شکل شبانه‌روزی در تحریریه رسانه‌های کشور فعال هستند جدی گرفته نمی‌شوند و به گفته ایمان شمسایی مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی وزارت ارشاد چه در داخل صنف خبر و چه در خارج از آن تنها مدیران و صاحب امتیازان به رسمیت شناخته می‌شوند. این در حالیست که خبرنگاران بیشترین تماس را با خبر، مردم و معضلات و مشکلات و اتفاقات دارند و بازیگران اصلی عرصه خبر هستند. اما این ندیده شدن باعث می‌شود تولیداتشان حتی به سمع و نظر مدیرانشان در سطوح بالاتر نرسد و فقط به عنوان یک وظیفه کاری برایشان ثبت شود تا بابت آن حقوق ماهانه دریافت کنند. جشنواره مطبوعات می‌تواند خبرنگاران سخت کوش کشور را به رسمیت شناخته و برجسته‌سازی کند و حتی باعث قدردانی بیشتر مدیران از آنها شود و فضای کاری بهتری را در اختیارشان قرار دهد.
بالا رفتن سطح کیفی تولیدات خبری و رسانه‌ای
فضای رقابتی میان اهالی رسانه و خبرنگاران می‌تواند موجب انگیزه بخشی در کم و کیف تولیدات خبری میان خبرنگاران باشد. خبرنگاران وقتی بدانند تولیداتشان تنها آرشیو نمی‌شود بلکه از سوی مهم‌ترین مرجع مقبول رسانه‌ای رصد و امتیازدهی خواهد شد و می‌تواند موجب رشد و بالارفتن جایگاه رسانه‌ای‌شان شود؛ حتما تولیدات با کیفیت‌تری خواهند داشت. سال‌هاست بسیاری از حوزه‌های مختلف مانند سینما، تلویزیون، کتاب و ادبیات دارای جشنواره‌های مختلف و جوایز متعدد و معتبری هستند که سبب انگیزه بیشتر اهالی آن شده است اما اهالی خبر و رسانه از این موضوع محروم بوده‌اند.
حذف رویکرد روابط‌عمومی‌گونه در رسانه‌ها
رویکرد روابط‌عمومی‌گونه یک آفت بزرگ برای خبرنگاران و رسانه‌هاست که جشنواره مطبوعات می‌تواند از آن جلوگیری کند. وقتی متر و معیاری برای سنجش گزارش‌ها و تولیدات خبری در رسانه‌ها وجود نداشته باشد و رقابت‌های خبری محدود به سرعت ارسال اخبار و نزدیکی به مقامات و مسوولین شود؛ نتیجه این است که رسالت خبر از جایگاه اطلاع‌رسانی، نقد، پیشنهاد و در کل تولید مطالب موثر در فضای رسانه‌ای کشور تبدیل به تریبونی برای پوشش اخبار و رویدادهای مسوولین خواهد شد که رویکردی کاملا روابط‌عمومی‌گونه است. در نتیجه فضای خبری و رسانه‌ای داخلی را اخته و بی‌خاصیت خواهد کرد.
جلوگیری از آلودگی‌های خبری شبکه‌های اجتماعی و مرجعیت بخشی به رسانه‌های رسمی
درست در سال‌هایی که جشنواره مطبوعات با وقفه مواجه شد. شبکه‌های اجتماعی با رشد تکنولوژی و پیشرفت نرم‌افزارهای موبایلی توسعه قابل ملاحظه‌ای داشتند. تلگرام توانست با ایجاد قابلیت کانال، خبرخوانی را به شکل جدی برای مخاطبان خبر ساده‌سازی کند. از این رو خبرخوان‌ها کانال‌خوانی را جایگزین باز کردن سایت‌های خبری کردند. سایت‌های خبری نیز تلاش کردند در این عرصه نیز حضور پررنگ داشته باشند. اما کانال‌های متفرقه‌ای شکل گرفت که در بسیاری از موارد مرجعیت را از رسانه‌های رسمی گرفت و بسیاری از مخاطبان تازه خبر به خصوص جوان‌ترها انتخابشان از رسانه‌های رسمی به این کانال‌ها انتقال یافت. از سویی عدم توانایی نظارت روی اخبار منتشر شده در این کانال‌های شبه خبری تصور اخبار دسته‌اول، محرمانه و حتی درگوشی را به مخاطبانشان داد که حتی با وجود تکذیب برخی اخبار شایع شده از سوی رسانه‌های رسمی، باز هم توانایی توجیه و ترمیم افکار عمومی را نداشتند. فعالیت شبکه‌های خبری خارج از ایران در شبکه‌های اجتماعی و توجه جدی آنها به مخاطب عام روی همین پلتفرم‌ها و از سویی کندی و برخی مصلحت‌سنجی‌های بیش از حد رسانه‌های رسمی باعث شد مرجعیت رسانه‌های رسمی داخل کشور زیر سوال برود و حتی در برخی موارد این مرجعیت را به کانال‌های شبه‌خبری داخلی و خارجی واگذار کند.
جشنواره رسانه (یا همان مطبوعات) با ایجاد چارچوب و رسمیت‌بخشی به رسانه‌های رسمی و دارای مجوز می‌تواند هم جلوی آلودگی‌های خبری را بگیرد و هم مرجعیت را به رسانه‌های رسمی برگرداند و فیلتر قوی بین رسانه و شبه رسانه ایجاد کند. از طرفی فعالان این شبه‌رسانه‌ها برای رسمیت بخشی و حضور در این جشنواره‌ها نیازمند اخذ مجوزهای لازم و رفتارهای در چارچوب خواهند شد. برای مثال در حوزه سینما تهیه‌کنندگان فقط در صورتی می‌توانند برنده جشنواره فیلم فجر به عنوان مهم‌ترین جشنواره سینمایی کشور شوند که از مراکز رسمی مجوزه‌های لازم را داشته باشند و مطابق با قوانین تولید محتوا کنند وگرنه از امتیازات و رسمیت‌بخشی که این جشنواره به آنها خواهد داد محروم خواهند بود.
تشخیص خبرنگاران مرجع از خبرنگارنماها
در سال‌های حکمرانی شبکه‌های اجتماعی در فضای رسانه‌ای کشور برخی کاربران به شکل «خبرنگارنما» ظاهر شدند. خبرنگارنماهایی که در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و توییتر حساب کاربری داشتند و حتی با عناوین جذابی مثل خبرنگار آزاد و فریلنسری مشکلات زیادی را در فضای رسانه‌ای ایجاد کردند. حضور آزاردهنده این افراد در حوادث و بحران‌هایی مانند حادثه پلاسکو و یا سیل و زلزله در نقاط مختلف کشور در بسیاری از موارد خبرنگاران واقعی را دچار مشکل کرده و با شایعه پراکنی‌ها، مسیر اطلاع‌رسانی را در کشور دچار اختلال کرد. به گونه‌ای که بخش زیادی از انرژی خبرنگاران و رسانه های رسمی صرف تکذیب و توضیح درباره خبرپراکنی این افراد شد. افرادی که با مطلع‌نمایی شبیه «شومن‌های خبری» ظاهر شدند و با سوء استفاده از افکار عمومی احساسات آنها را جریحه‌دار کردند. اما همین بازی‌های رسانه‌ای متاسفانه توانسته تاکنون همراهان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی با خود همراه سازد و از آن بدتر مرجع اخبار بسیاری از مردم و مخاطبان عام خبر و رسانه باشد تا تولیدات آنها را به شکل روزانه مصرف کنند و رسانه رسمی را پس بزنند.
جشنواره رسانه می‌تواند با اعتبار بخشی به برگزیدگان خود که به شکل اصیل و درستی در بدنه رسانه‌ای کشور رشد کردند آنها را به عنوان برندهای اصلی به مخاطبان معرفی کند و خبرنگاران و خبرنگارنماها را به درستی از هم تفکیک کند و حتی با قوت بخشیدن به خبرنگاران اصیل آنها را در شبکه‌های اجتماعی تقویت کند. تا از سلامت افکار عمومی در مقابل مسموم شدن توسط خبرنگارنماها جلوگیری کرده باشد.
