تحکیم روابط روسیه-آفریقا در مسیر مقابله با نفوذ غرب
به گزارش سبحان ، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه در نشست سنت پترزبورگ وعده ارسال بیش از ۳۰۰ هزار تن غلات رایگان به ۶ کشور آفریقایی حاضر در این نشست را داد. وی اعلام کرد که در ماه‌های آینده روسیه آماده عرضه رایگان ۲۵ هزار تا ۵۰ هزار تن غلات رایگان برای هر کدام از کشورهای بورکینافاسو، زیمبابوه، سومالی، مالی، اریتره و جمهوری آفریقای مرکزی است.
پوتین تحت این اجلاس به دنبال تقویت روابط مسکو با قاره آفریقا، مقابله با هژمونی آمریکا و استعمار نوین غربی بود.
وی در دیدارهای مختلفی با سران کشورهای آفریقایی بر لزوم تقویت همکاری‌های اقتصادی بین روسیه و این کشورها تاکید کرد. افزایش گردش تجاری بین روسیه و آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۲ به ۱.۳ میلیارد دلار، اختصاص ۲ میلیون دلار از کمک‌های روسیه به برنامه جهانی غذا برای بورکینافاسو و تاکید بر همکاری در زمینه معدن، انرژی و پروژه‌های زیرساختی با گینه بیسائو از جمله محورهای دیدارهای روز گذشته پوتین با سران آفریقایی بود.
شمار زیادی از سران آفریقایی از حمایت مسکو از کشورشان برای مبارزه‌های استقلال طلبی در قرن ۲۰ تقدیر کردند. در بیانیه نهایی دومین نشست روسیه- آفریقا مطرح شد که دو طرف به دنبال دریافت غرامت برای کشورهای آفریقایی آسیب دیده از سلطه استعماری و بازگشت گنجینه‌های فرهنگی ربوده شده توسط استعمارگران هستند.
همچنین در این بیانیه آمده است که آنها قصد همکاری با یکدیگر برای مقابله با سیاست‌های استعمار نوین که هدفش تضعیف حاکمیت کشورها است، را دارند.
سران کشورهای مالی و جمهوری آفریقای مرکزی که دولت‌هایشان از کمک‌های گروه شبه نظامی واگنر تحت حمایت روسیه بهره می‌گیرند، از پوتین تشکر کردند. فوستن آرکانژ توادرا رئیس جمهوری آفریقای مرکزی گفت که روابط این کشور با روسیه به نجات دموکراسی و جلوگیری از جنگ داخلی کمک کرده است. وی همچنین از مسکو برای کمک به این کشور آفریقایی در جهت مخالفت با هژمونی خارجی قدردانی کرد.
پیشینه
روسیه در حالیکه به لحاظ منابع قادر به رقابت در زمینه اقتصادی با فرانسه، آمریکا، آلمان و ژاپن یا حتی چین در قاره آفریقا نیست، اما این کشور در زمینه‌های دیگر با کارت‌های خود بازی می‌کند.
سال گذشته مسکو بزرگترین منبع کود آفریقا با عرضه ۵۰۰ هزار تن بود. روسیه همچنین یک قدرت بزرگ در زمینه نفت، گاز و معدن است اما در زمینه تبادل تجاری با آفریقا بیشتر روی صادرات غلات حساب باز می‌کند.
اوایل این هفته پوتین اعلام کرد که روسیه نزدیک به ۱۰ میلیون تن غلات به آفریقا در نیمه اول سال جاری میلادی صادر کرده و مسکو قادر به ادامه عرضه کود به این قاره هم بر مبنای بازرگانی هم در غالب کمک‌های بشردوستانه است.
زمینه سیاسی از زمان سفر سران کشورهای آفریقایی به سوچی برای شرکت در اولین نشست در سال ۲۰۱۹، به شدت تغییر کرد. طی سه سال گذشته، کاخ کرملین در تلاش برای کاهش نفوذ فرانسه و کشورهای غربی از نظامیانی که قدرت را در مالی، بورکینافاسو و گینه به دست گرفتند، حمایت می‌کرد.
از زمان شروع جنگ اوکراین، روسیه در میانه کمبودهای جهانی به مالاوی ده‌ها هزار تن کود تحت عنوان کمک به کشاورزان این کشور عرضه کرده و وزیر کشاورزی این کشور با تقدیر از کرملین، روسیه را یک دوست واقعی خوانده است. همچنین مسکو اعلام کرد که قصد ارسال ۲۶۰ هزار تن کود به کشورهای سراسر قاره آفریقا که با مشکلات مشابه دست و پنجه نرم می‌کنند را دارد.
روسیه همچنین با کشور کنگو ۵ توافق همکاری بزرگ از جمله ساخت خط لوله نفتی جدید و توسعه همکاری نظامی را امضا کرد. سفر سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در بهمن ماه سال گذشته و خرداد سال جاری به کشورهایی از جمله آفریقای جنوبی، آنگولا، اریتره، مالی، سودان، موریتانی، بروندی و کنیا همچنین گواه تلاش روسیه برای تقویت روابط با قاره سیاه است.
اهمیت موضوع
از نظر کشورهای غربی هدف اعلام شده کرملین برای گسترش ردپای اقتصادی، سیاسی و نظامی در آفریقای زیر صحرا یک نشانه از این است که چقدر نفوذ روسیه می‌تواند افزایش یابد و در آنجا با استقبال دوستانه مواجه شود.
برخلاف نشست قبلی روسیه- آفریقا در سال ۲۰۱۹ سوچی که ۴۳ تن از سران آفریقایی در آن حضور پیدا کرده بودند، در نشست اخیر سنت‌پترزبورگ تنها ۱۷ کشور حضور داشتند. دیمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین مقصر کاهش مشارکت را فشار غرب بر کشورهای آفریقایی بمنظور جلوگیری از حضور فعال در این نشست دانست.
سیاست‌گذاران آمریکایی و اروپایی تا همین چند ماه پیش چین را به عنوان رقیب اصلی خود در قاره آفریقا می‌پنداشتند اما اکنون آنها شاهد بازگشت عمقی روسیه به این منطقه هستند که یکی از نشانه‌های نفوذ مسکو، حضور نیروهای واگنر در مالی، جمهوری آفریقای مرکزی، لیبی و شمال موزامبیک است.
قطعا شروع جنگ اوکراین به شدت بی اعتمادی روسیه به ملل غربی را افزایش داد و این کشور را به دنبال اجماع سازی در سایر مناطق جغرافیایی انداخته است. با وجود اینکه غرب توانست برخی از کشورهای آفریقایی را مجاب به محکوم کردن روسیه "برای حمله به اوکراین" کند اما در جلب نظر برخی از دولت‌ها برای رای دادن به اخراج روسیه از شورای حقوق بشر موفق عمل نکردند.
از انگیزه‌های ارتقای بیش از پیش سطح روابط روسیه با دول آفریقایی این است که در مواقع اجماع سازی غرب علیه مسکو، کرملین می‌تواند به شرکایش در آفریقا برای خنثی سازی این اقدام اتکا کند.
ارزیابی
با حضور گروه شبه‌نظامی واگنر، روسیه با حمایت از حاکمیت کشورهایی مانند مالی و جمهوری آفریقای مرکزی می‌تواند آنها را به یک شریک غیرقابل بازگشت برای خود تبدیل کند هر چند همسایه‌های کشورهای نامبرده که حمایت غرب را دارند از این مساله نگران خواهند شد.
از سوی دیگر مسکو با ابزارهایی چون کمک‌های غذایی (غلات) و کود می‌تواند به بخش کشاورزی کشورهای آفریقایی که در درآمدهای این کشورها نقش پررنگی دارد، کمک کند. در حالیکه ۸۰ الی ۹۰ درصد غلات و کود قاره آفریقا از روسیه و اوکراین تامین می‌شود.
