سونامی سالمندی:
بحران پیش روی کشور
به گزارش سبحان ، کشور در ۱۰ سال گذشته با بحران‌های جمعیتی همزمانی روبه رو بوده که کارشناسان نتایج آن را سونامی سالمندی در ۲۰ سال آینده می‌دانند. تمایل زوج‌ها به زندگی بدون فرزند یا تنها یک فرزند، نرخ بالای مهاجرت جوانان، کم شدن آمار ازدواج با توجه به شرایط ناپایدار اقتصادی، افزایش آمار طلاق و تمایل به زندگی مجردی در بین جوانان و میانسالان سبب بروز تغییرات جمعیتی فاحش در ایران شده است .رشد جمعیت کشور اکنون از ۲۵ سال گذشته نیز پایین تر آمده و طبق نظر پژوهشگران کشور تا سه دهه دیگر به انفجار سالمندی می‌رسد.
جمعیت ایران با شتاب روزافزون رو به پیری می‌رود
شاید دقیق‌ترین ارزیابی جمعیتی کشور در سال‌های گذشته توسط مجله معتبر انگلیسی زبان لنست منتشر شده باشد. مجله‌ای که از نظر ضریب تاثیرگذاری در بین مجلات مشهور دنیای پزشکی رتبه دوم بعد از ژورنال پزشکی نیوانگلند را دارد.
لنست درباره رشد جمعیت کشور نوشت: «ایران در روند پیری جمعیت با شتاب روزافزونی رو به رو است به طوری که در سال ۲۰۲۲ نسبت افراد بالای ۶۰ سال در ایران از ۱۰ درصد کل جمعیت فراتر رفته است، در عین حال نرخ رشد جمعیت ایران ۰/۷ است که این میزان کمترین نرخ رشد جمعیت در آمار های ۲۵ سال گذشته بوده است.»
لنست از آلمان، ایتالیا و ژاپن به عنوان پیرترین کشورهای جهان یاد کرده و آینده دو دهه آینده ایران را همراه با چالش‌های دوره سنی سالمندی پیش بینی کرده است: «در راستای چالش‌های سالمندی در ایران، سالمندان مجرد یا تنهایی هستند که در خانواده‌هایی با ابعاد کوچک‌تر زندگی می‌کنند. در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند در سنین ۸۰ و بالاتر هستند.»
این مجله معتبر انگلیسی زبان همچنین به ریشه‌های ایجاد انفجار جمعیت سالمندی در ایران اشاره کرده و مهاجرت جوانان و عدم تمایل به بچه‌دار شدن را از مهمترین دلایل پایین آمدن نرخ موالید در ۱۰ سال گذشته عنوان کرده است.
چالش‌های سالمندی
به گفته رییس انجمن سالمندان ایران اکنون ۸۰ هزار سالمند مجرد داریم اما در آینده نزدیک این رقم به ۲ میلیون ۵۰۰ هزار نفر خواهد رسید. «دلبری»رییس انجمن علمی سالمندان می‌گوید که چالش‌های متعددی در مسیر سیاست‌های جوانی جمعیت وجود دارد. مردم این باور را ندارند که با تولد یک کودک از آنها حمایت صورت بگیرد و با این شرایط بد اقتصادی بیشتر زوج‌های جوان تمایل به داشتن یک فرزند دارند.»
رییس انجمن سالمندی یادآورد می‌شود که در دهه ۶۰ هم تشویق به فرزندآوری بی‌برنامه صورت گرفت چرا که برای آینده آن جمعیت برنامه‌ای نداشتیم. مانند اکنون که برنامه‌ای برای دوره سالمندی این جمعیت وجود ندارد و تا ۲۰ سال آینده چالش‌های دوره سالمندی تبدیل به اصلی‌ترین مسائل حوزه جمعیتی و بهداشت و درمان کشور خواهد شد.»
تجرد گرایی تهدید جدی برای دوره سالمندی
جمعیت قابل توجهی از میانسالان اکنون مجرد هستند و هیچ برنامه‌ریزی برای دوره سالمندی آن ها نشده است. «دکتر احمد دلبری» می‌گوید که در حال حاضر نگرانی برای سالمندان به مرحله بحران نرسیده است. سالمندان ما در خانواده زندگی می‌کنند و فرزندانی دارند اما با ادامه روند در اولویت قرار نگرفتن ازدواج جوانان، تمایل به تجردگرایی و همچنین افزایش آمار طلاق کشور در دو دهه آینده با بحران روبرو خواهد شد: «این موضوع نظام درمان کشور را متحول خواهد کرد. همچنین مسئله بیمه سالمندان، پرداخت حقوق به آنها و چالش‌های دیگر نیز به تبع افزایش این جمعیت باید در دستور کار دولت قرار بگیرد. اکنون هیچ نوع زیرساخت اجتماعی و فرهنگی یا درمانی برای این چالش بزرگ در نظر گرفته نشده است و روند سریع پیری جمعیت در ایران و پیامدهای آن در صورت نبود برنامه ریزی درست ما را غافلگیر خواهد کرد.»
تا سال ۱۴۳۰ جزو نخستین کشور های پیر جهان خواهیم بود
اکنون ۱۱ درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند. این در حالی است که بسیاری از میانسالان ما در مرحله گذار به سالمندی هستند. یعنی تا دو دهه آینده این جمعیت ۱۱ درصدی به بیش از ۳۰ درصد از کل جمعیت خواهد رسید و در سال‌های بعدتر آن با انفجار جمعیت سالمندی نظیر آنچه در دهه ۶۰ و بعد از آن با رشد جمعیت کودکان رو به رو بودیم، مواجه خواهیم شد.
«محمد ابراهیم پیرانی»پژوهشگر و جامعه شناس در این باره می‌گوید که تهدید جدی این است که در دو دهه آینده دیگر هیچ تناسبی میان نرخ موالید و نرخ مرگ و میر وجود نخواهد داشت: «متاسفانه با شرایط فعلی و عدم فرهنگ سازی و تسهیل نکردن امر مهم ازدواج جوانان، شاهد کاهش بی‌سابقه نرخ موالید هستیم. سال‌ها پیش موازنه‌ای بین نرخ موالید، جمعیت میانسال و نرخ جمعیت سالمندان و به تبع آن نرخ مرگ و میر وجود داشت که این روند با شروع دهه ۹۰ دستخوش تحولات جدی شد. بسیاری از زوج‌ها به تک فرزندی تمایل پیدا کردند و نسل بعدی آنها که اقدام به ازدواج کردند حالا تمایلی به بچه‌دار شدن ندارند. نبود کار، نوسانات پی در پی اقتصادی و از دسترس خارج شدن نیازهای ابتدایی مانند تامین مسکن و درآمد ثابت برای جوانان باعث تشدید این وضعیت شده است. به همین دلیل است که ما با ادامه همین روند تا سال ۱۴۳۰ به طور قطع در فهرست نخستین کشورهای پیر جهان خواهیم بود.»
